تـرجـیح مـی‌دهـم کـه نـه!

«اُکتابیو خوسه اُلیبِریو خیرُندو» (Octavio José Oliverio Girondo) شهره به «اُلیبِریو خیرُندو» (۱۸۹۱ - ۱۹۶۷) شاعر دوران‌ساز آرژانتینی است که انقلابی زیبا‌شناختی در کشورش به‌پا کرد و ماحصلش آوانگاردیسم ادبی-هنری دهۀ ۲۰ آرژانتین شد. او چهرۀ مرکزی تجدید حیات ادبی کشورش در دهه‌های بیست و سی بود و به‌همراه «خورخه لوئیس بورخس» و «رائول گُنثالث تونیوُن» از جوانان پیشروِ شعر آرژانتین به‌شمار می‌آید.

ترجمۀ شعری از «خیرُندو» برای رفیقِ راهِ دورم «امید شمس»:

«مترسک‌ها: ۱۲ - عشاق»

نگاه می‌کنند یکدگر را، احساس می‌کنند و می‌طلبند یکدگر را

نوازش می‌کنند یکدگر را، می‌بوسند و برهنه می‌کنند یکدگر را

تنفس می‌کنند یکدگر را، دراز می‌کشند و می‌بویند یکدگر را

فرو می‌شوند در هم، می‌مکند آنِ دیگری را و دگرگونه می‌کنند یکدگر را

به خواب می‌روند، بیدار می‌شوند و نورانی می‌کنند یکدگر را

چشم‌ودلشان می‌دود از برای یکدگر، می‌لمسند هم را و هوش می‌ربایند از سر یکدگر

در بحر هم فرومی‌شوند، عشق می‌دهند یکدگر را و سرازیر می‌شود آب از لب‌ولوچه‌شان

گم می‌کنند دست‌وپای خود را، بغل‌خوابی می‌کنند و از هم فرومی‌پاشند

سست‌وبی‌حال می‌شوند، تحلیل می‌روند و باز از سر می‌گیرند

شل می‌کنند، می‌پیچند لالوی هم و می‌لولند در یکدگر

پیچ‌وتاب می‌خورند، کش می‌دهند به تن‌هاشان و گُر می‌گیرند از حَشَر

می‌فشارند گلوی یکدگر را، می‌کشند رُسِ هم را و درمی‌غلتند به‌لرزه

جویای حسِ یکدگر می‌شوند، می‌آمیزند با هم و از هوش می‌روند

دلزده پس می‌زنند یکدگر را، از کوره به‌در می‌شوند و زیادی خود را چیزی می‌پندارند

حمله‌ور می‌شوند به هم، گره می‌خورند در هم و تارومار می‌کنند یکدگر را

کز می‌کنند، مبتلای هم می‌شوند و می‌افتند از ریخت

می‌خَلَند در یکدگر، لانه می‌کنند در هم و به صُلابه می‌کشند یکدگر را

در آغوش می‌گیرند یکدگر را، می‌پیوندند به هم و به فنا می‌روند

از هوش می‌روند، از نو به زندگی برگشت می‌زنند و می‌درخشند

خیره می‌شوند در نی‌نی چشمان یکدگر، تندتر می‌کنند آتش هم را و عقل از کف می‌دهند

ذوب می‌شوند در یکدگر، جوش می‌خورند به هم و زغال می‌شوند

می‌درند یکدگر را، به دندان می‌گیرند گوشت تن هم را و می‌کُشند یکدگر را

دگربار زنده می‌شوند، برمی‌آیند به کندوکوی یکدگر و به روی هم می‌آورند همه‌چیز را

می‌پرهیزند از هم و یکدگر را از سر باز می‌کنند و وا می‌نهند همه‌چیز را.

شعری از «آلِخاندرو خودُرُوسکی» را ترجمه کردم برای رفیقی که گفته بود «شعر بی‌پایان»اش را زندگی کرده. باشد که بپسندد.

| نمی‌دانم |

نمی‌دانم چه حاصل می‌شودم، لیک نیک می‌دانم چه‌سان سپاس گویم از برای چه‌هایی که داده‌اند مرا.
نمی‌دانم پی چه‌ام، لیک نیک می‌دانم آنچه می‌جویم، می‌جوید مرا.
نمی‌دانم کجایم، لیک نیک می‌دانم اینجا حدودی ندارد.
نمی‌دانم کجایم، لیک نیک می‌دانم در خودمم.
نمی‌دانم از کجا می‌آیم، لیک نیک می‌دانم هماره همین‌جا بوده‌ام.
نمی‌دانم دنیا چیست، لیک نیک می‌دانم از آنِ من‌ست.
نمی‌دانم کجا می‌روم، لیک نیک می‌دانم چه‌کس همراهی‌ام می‌کند.
نمی‌دانم چقدر می‌ارزم، لیک نیک می‌دانم خود را قیاس نمی‌کنم.
نمی‌دانم که هستم، لیک نیک می‌دانم آنچه هستم بیش از من‌ست.
نمی‌دانم عشق چیست، لیک نیک می‌دانم حضورت کوک می‌کند کِیفِ زندگی‌ام را.

نمی‌دانم چطور جلوِ مشت‌ها را بگیرم، لیک نیک می‌دانم چه‌سان تحملشان کنم.
نمی‌توانم حاشا کنم خشونت را، لیک می‌توانم تن ندهم بیداد و ستم را.
نمی‌توانم تغییر دهم دنیا را، لیک می‌توانم زیروزبر کنم خود را.
نمی‌دانم چه می‌کنم، لیک نیک می‌دانم آنچه می‌کنم چه می‌کند با من.
نمی‌دانم خدا چیست، لیک نیک می‌دانم خدا می‌داند آنچه که من هستم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیح نسبتاً ناضرور: به‌شخصه معتقدم خودُرُوسکیِ فیلم‌ساز بسیار درست‌تر از خودُرُوسکیِ شاعر است، منتها محض نمونه و ادای احترام به رفیق، یکی از شعرهایش را برگرداندم تا شاید قیاسی به‌دست دهد میان فیلم‌ها و شعرهایش.

منتشر شد:

| کابوی تحمل‌ناپذیر | روبرتو بولانیو | (ترجمه از متن اسپانیایی) وحید علیزاده رزازی | نشر بیدگل | چاپ اوّل | تهران | اردیبهشت ۱۳۹۸.

۱. اینک روبرتو بولانیوی شیلیایی برای خواننده‌ی فارسی‌زبان نامی کمابیش آشناست. نویسنده‌ای که در پنجاه‌سالگی، چشم‌به‌راه کبدی مُرد که بنا بود از راه برسد و جای کبدِ ازکارافتاده‌اش را بگیرد. او برآمده‌ی نسلی بود که فسیل‌های «رئالیسم جادویی»، او و رفقایش را ژیگولوهایی بس بی‌مایه می‌نامیدند. و روبرتو در زمان حیاتش، تا توانست آب در خوابگه این غول-مورچگان سلبریتی ریخت و همه‌سر با نوع زیست و قلمش، قسمی زیبایی‌شناسیِ زشتی از آمریکای لاتین را روبه‌روی زیبایی‌شناسی کاذب و بزک‌‌ودوزک‌شده‌ی پیرمردهای هم‌قاره‌ای‌اش گذاشت. بولانیو خود را بیشتر شاعر می‌دانست تا نویسنده. در جایی می‌گوید: «شعر تنها هنری است که می‌تواند به بی‌مرزی برسد، جایی‌که تو از «حد» می‌گذری و مرزها را درهم می‌شکنی، بی‌آنکه گم شوی... بله؛ شعر جسورتر از هر ساحت ادبی دیگری است.» وقتی رمان‌نویسی را آغاز کرد، یگانه سودایش برجاگذاردن میراثی مکتوب بود که بعد از مرگش معاش همسر و دو فرزندش را تأمین کند. منتها میراثش آن‌چنان سترگ و غیرمنتظره از آب درآمد که ۲۶۶۶بار از فرتوتان جادوزده جلوتر زد.

۲. کابوی تحمل‌ناپذیر مجموعه‌ای از پنج‌ داستان و دو خطابه است که بولانیو در واپسین‌روزهای عمر تحویل ناشرش داد و امیدوار بود تا بعد از پیوند کبد و مرخص‌شدن از بیمارستان درباره‌ی چندوچون، فرم و چاپ-نشر کتاب همفکری کنند، ولیکن عمرش قد نداد و خورخه اِرّالده -مدیر انتشارات آناگراما و رفیق شفیق بولانیو- تصمیم گرفت آنها را در قالب یک مجلد منتشر کند. اثری که قابلیت گزنده، موزون و شرافتمدانه‌ی داستان کوتاه را پیش چشم می‌نهد: مجموعه‌ای که در آن نیاز به پی‌افکندن جهانی برساخته می‌شود که درش کلمه پیمانه‌ شده و از معبر کلمه است که جهان مزبور تصدیق می‌شود، جهانی آکنده از گیرایی و شوخ‌طبعی‌ای استثنایی که کاری می‌کند از لبخند به خنده و وانگهی به قهقهه میل کنید. کتاب بی‌پیرایه و سرراست است و درعین‌حال ما را به کندوکاو در اثر نویسنده‌ای ترغیب‌ می‌کند که به‌همان سادگی و سرراستی می‌نویسد؛ به سادگی سرکشیدن لیوانی آب یا تماشای یک فیلم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
برای تهیه‌ی «کابوی تحمل‌ناپذیر» در ایام نمایشگاه کتاب می‌توانید به غرفه‌ی نشر بیدگل واقع در شبستان، راهروی ۲۶، غرفه‌ی ۲۹ مراجعه کنید و یا به کتابفروشی نشر بیدگل در خیابان انقلاب سری بزنید.

منتشر شد:

پسری که اسب آتیلا را ربود/ ایبان رِپیلا/ ترجمه (از اسپانیایی) مریم اسماعیل‌پور و وحید علیزاده رزازی/ انتشارات نگاه/ ۱۳۹۶.

«پسری که اسب آتیلا را ربود» دومین رمان نویسنده‌ی جوان اسپانیایی، ایبان رپیلا است. او متولد و ساکن شهر بیلبائو است و از نسل نوین و آوانگارد قصه‌نویسان این کشور به‌شمار می‌رود. این رمان که در سال ۲۰۱۳ منتشر شده، در مدت‌زمان کوتاهی توانست توجه منتقدان ادبی اسپانیا و آمریکای لاتین را به‌خود جلب کند و نقدهای پرشماری بر آن نوشته شده که قاطبه‌ی آن‌ها خبر از تولد نویسنده‌ای خلاق و کاربلد می‌دهند. 
«پسری که اسب آتیلا را ربود» حکایتی است در باب شقاوت بشر. قصه‌ی دو برادر به نام‌های «کوچک» و «بزرگ» که در چاه ویلی گرفتار آمده‌اند و از هر آن‌چه دوروبرشان هست تغذیه می‌کنند تا در کشاکش برای بقاء با جنون بجنگند و تسلیم تاریکی نشوند. 
این کتاب تأملی ‌است در باب تأثیراتی که خفقان و فقدان آزادی بر انسان می‌گذارد. آینه‌ای ا‌ست از سبعیت آدمیزاده‌ای که هفت‌روز هفته در اخبار و مطبوعات با آن مواجه‌ایم. بنی‌بشری که به‌دست نوعِ خود به یک حیوان تقلیل یافته است. این رمان کوتاه، آن‌‌سان که خودِ نویسنده خاطرنشان می‌کند، فراخوانی‌ست به‌منظور یک سرپیچی مدنی و تعهدی انقلابی تا اسپانیایی‌ها را بر ‌آن دارد تا عنان وضعیت و زبان را خود به‌دست گیرند. 
شاید بتوان ماهیت اصلی این اثر را در گفته‌ای از کامو -که تأثیر آشکاری بر رپیلا داشته- خلاصه کرد: «بشر چیست؟… آن نیرویی که هماره و سرآخر مستبدان و خدایگان را از پای درمی‌آورد.»

در پشت جلد کتاب می‌خوانیم:

«... برای آدم‌هایی که شیفته‌ی شورشند و از بی‌تفاوتی در برابر هشدارهای روح نقادشان عاجز، اسارت طولانی‌مدت کارگر نمی‌افتد: شورشگر را چندین سال در قفسی محبوس کن؛ یا از آن می‌گریزد یا با زبردستی تمام و یا با کمک خرت‌وپرت‌های دم دستش خودش را می‌کشد و یا وقتِ گذشتن از میله‌های آهنین بر اثر تکه‌پاره‌شدنِ بدنش می‌میرد. مشکل اصلی اما طبیعت زایای این عصیانگران است؛ طبیعتی که در بطن آگاهی بشر جا خوش کرده: یکیشان که می‌میرد، دو تای دیگر جای خالی‌اش را پر می‌کنند... تصور کن بتوانم کلید همه‌ی سلول‌ها را بسازم. تصور کن سالیان سال در انتظار بمانیم، سالیان متمادی و سپس آن‌گاه که جهان به پنهان‌کردن این آدم‌ها پشت میله‌ها خو کرده، آن‌گاه که سنت و راحت‌طلبی به تمامی محذوفین، تمامی ستمدیدگان، تمامی محبوسین حقنه شده و آنان را بدل کرده به محصول یک نظام اجتماعی ذخیره‌سازی همگانی، به نسلی از حیوانات خانگی، به نژادی از مبلمان و مومیایی‌ها، آن‌زمان و فقط‌وفقط آن‌زمان آزادشان خواهیم کرد.»
دست‌آخر می‌گوید: «برادر جان؛ جهان از آنِ ما خواهد بود.»

من آمده بودم سرم را
نقشه‌ی راهِ سرهای بُریده‌ی بعدی کنم
شعری بنویسم
بعد شما
سرم را ببُرید 
بگذارید زیر سرتان
همین شما که قیامتی هستید برای خودتان.